Mineraaltje met een verhaaltje

maandelijkse rubriek met een merkwaardig verhaal over een mineraalspecimen
voor vragen of suggesties, email verhaaltje@minerant.org

Calciet na 42 jaar ontmaskerd

Verhaal Paul Mestrom


Chalcedoon die calciet bleek te zijn, links bij daglicht, rechts onder MG UV.
Steinbruch Juchem, Niederwörresbach, Rheinland-Pfalz, Duitsland, bb per foto 4,8 cm.

We schreven 1980 en met een groep leerlingen maakte ik een meerdaagse excursie, onder andere naar het gebied van Idar Oberstein. We wisten dat daar mooie amethist, rookkwarts, calciet en agaat te vinden was en die vonden we volop. Over een van de mooiste vondsten schreef ik al eerder een verhaaltje: een ei van amethist.

We schrijven 2022. Jacques Feijen, een van mijn mineralenvrienden, publiceerde een foto van chalcedoon van de Clara mijn. Toen ik die foto goed bekeek, had ik het idee dat het misschien geen chalcedoon maar opaal (variëteit hyaliet) kon zijn. Dat mailde ik hem en het gevolg was een discussie die er toe leidde dat ik me uitgebreid ging verdiepen in de mogelijkheden om deze twee mineralen van elkaar te onderscheiden. Fluorescentie leek mogelijkheden te bieden. Daarom besloot ik alle opaal en chalcedoon in mijn collectie eens te bekijken onder korte golf, middengolf en lange golf UV.

Één steen viel op door zijn afwijkende fluorescentie. Onder de “gewone” lange golf was er geen zichtbare fluorescentie, maar wel onder de korte golf en meer nog onder de middengolf. De kleur van de fluorescentie was niet het groen dat veel opalen laten zien, maar oranjerood zoals ik dat kende van calciet! Ik besloot dan ook er maar eens een druppeltje zoutzuur op te deponeren en het resultaat was duidelijk. Het bruiste dat het een lieve lust was. Calciet dus! Het label vermeldde chalcedoon. Nog niet gehinderd door verstand van zaken had ik er dat in 1980 op gezet, omdat het daar qua uiterlijk wel wat van had. Gelukkig is deze steen na meer dan 40 jaar alsnog correct gedetermineerd.

Op mindat vond ik van deze vindplaats calciet met vergelijkbare fluorescentie: https://www.mindat.org/photo-643293.html

Wat het verschil tussen chalcedoon en opaal betreft: UV is niet bruikbaar om deze twee van elkaar te onderscheiden. Met raman spectroscopie is wel gemakkelijk vast te stellen of een specimen chalcedoon of opaal is. Voor leden van de MKA is die beschikbaar via onze externe determinatieservice.

Aanvulling:

Kort na het verschijnen van dit verhaal vroeg een attente lezer me of het niet ook aragoniet zou kunnen zijn. Dat bruist immers ook met zoutzuur.
Die mogelijkheid had ik niet overwogen, omdat aragoniet in de groeve Juchem weinig voorkomt. Desondanks schaamde ik me toch wel over deze nalatigheid.
Ik voerde daarom snel de in tip 16 (microchemie nr 7, herziene versie) beschreven verbeterde Feigl-test uit en tot mijn opluchting bleek het inderdaad calciet te zijn.