Mineralenanalyse - Determinatie

Weet je niet zeker welke naam je op het label van je nieuwste mineraal-aanwinst moet plaatsen? Als lid van de MKA sta je er niet alleen voor: we kunnen je op allerlei manieren helpen om je mineraaltje correct te determineren. De MKA heeft namelijk een werkgroep die zich specifiek bezighoudt met het determineren van mineraalspecimens, en daar kan ook jij van profiteren.

• Hoe pakken we het aan?
• Instrumentele methoden nodig? De MKA doet al het werk voor je!
• Hoe verloopt dit in de praktijk?
• Hoe moet je je monster voorbereiden?
• Monstervoorbereiding voor externe analyses met instrumentele technieken
• Nog een paar bedenkingen


• Download het aanvraagformulier (Word-document)

In sommige gevallen kunnen we de zaak oplossen 'op zicht'. Dat is enkel mogelijk voor heel gewone mineralen en voor mineralen die in een unieke gedaante voorkomen. Voorbeelden daarvan zijn Belgische ardenniet, malachiet uit Katanga en annabergiet van 'km3' in Lavrion, Griekenlanden goedgevormde kwartskristallen.
Vaak zijn meer gesofisticeerde middelen nodig. De technieken die we zelf 'in huis' hebben en daarbij kunnen toepassen zijn b.v. polarisatiemicroscopie, fluorescentie en micro-chemische kwalitatieve analyse. Verder kunnen we natuurlijk eigenschappen als streepkleur, hardheid, dichtheid en brekingsindex bepalen.
Als we het probleem niet met eigen middelen kunnen oplossen moeten we denken aan instrumentele methoden zoals scanning elektronenmicroscopie (SEM) met analytische faciliteiten (EDX, WDX), de elektronenmicrosonde, Ramanspectrometrie, X-stralendiffractometrie enz..
Als je niet goed weet wat nodig zal zijn om je steentje te determineren toon je het best even aan een van onze experten. Die zal je kunnen vertellen hoe je probleem best aangepakt kan worden.


JEOL raster elektronenmicroscoop (FEG-SEM JSM 7900F) Wanneer we tot de slotsom komen dat eenvoudige middelen die als het ware binnen handbereik liggen niet volstaan, kunnen we er tegenaan gaan met instrumentele analysetechnieken die we door een extern laboratorium laten uitvoeren. Of jouw mineraal in aanmerking komt om met dergelijke professionele technieken te laten determineren is afhankelijk van het oordeel van ons determinatieteam. Daarbij zijn de volgende vragen van belang:

• Is de slaagkans voldoende hoog om een determinatie tot een goed einde te brengen?
• Hebben we de juiste middelen en contacten om het werk uit te voeren of te laten uitvoeren?
• Is de kostprijs van wat volgens de experts moet gebeuren aanvaardbaar, en staat die in verhouding tot het beoogde resultaat?

Een determinatie kan soms niet (of niet onmiddellijk) uitgevoerd worden omdat:

• de leden van het determinatieteam geen tijd vinden (er is ook nog leven buiten de MKA ☺)
• er te veel monsters voor analyse aangeboden worden
• de voor dit doel beschikbare financiële middelen op zijn

Omdat het gebruik van dit soort technieken geld kost, vragen we een remgeld van €10 (exclusief 21 % BTW) per onderzocht monster. De rest van de kosten wordt (binnen bepaalde grenzen - zie verder) bijgepast door de MKA. De analyse-tegen-remgeld is overigens geen recht, maar een gunst, laat dat duidelijk zijn. We beloven bij de uitvoering van determinatie-projecten te handelen 'als een goede huisvader/moeder'. Er zijn wel een paar beperkingen: extra analyses op een monster op expliciete vraag van de aanvrager, buiten de traditionele SEM en/of Ramanspectrometrie (o.a. extra bevestiging via X-stralendiffractometrie die niet door ons voorzien werd, meer EDX-analyses dan strikt noodzakelijk...), worden verrekend tegen de werkelijke kostprijs, die we je vooraf kunnen opgeven. In bijzondere gevallen (b.v. het vermoeden van een nieuw mineraal, of een project dat veel groter wordt dan wat binnen onze context voorzien is) zullen we ons best doen te helpen bij een mogelijk vervolg. De MKA kan beslissen om de verdere afhandeling (al dan niet inclusief eventuele extra kosten) rechtstreeks tussen de aanvrager en externe partijen te laten verlopen, o.a. mbt de naamgeving in het geval van een potentieel nieuw mineraal. We verwachten alleszins wel dat de aanvrager alle medewerking verleent voor eventuele publicaties in Geonieuws of andere MKA-kanalen.

Het kan voorkomen dat de eindresultaten geen éénduidig uitsluitsel geven over de juiste mineraalnaam die je op je monster kan kleven. Dat kan het geval zijn voor bv. mengsels, amorfe 'mineralen', heterogene specimens en sommige speciale gevallen. Ook dergelijke resultaten worden als geldig beschouwd, en ook in zo'n geval wordt het remgeld aangerekend (voor zover de MKA daadwerkelijk kosten gemaakt heeft).

Het determinatieteam behoudt zich het recht voor om resultaten, grafieken, spectra, SEM-opnames enz. te gebruiken voor publicaties, o.a. in Geonieuws, de MKA-website enz. maar ook in publicaties, websites of fora buiten de MKA. Tenzij de aanvrager er bezwaar tegen heeft, zal de aanvrager of eigenaar van het specimen vermeld worden in de publicatie. De aanvrager verbindt zich ertoe om voor zover mogelijk de nodige medewerking te verlenen aan een dergelijke publicatie (bvb. met tekst, foto's, gegevens over de vondst mbt vindplaats, omstandigheden, referenties,...). Zo kan uit een goede samenwerking altijd iets moois groeien.

Samengevat: elk MKA-lid kan dus een beroep doen op het determinatieteam om specimens te laten analyseren. Per specimen betaal je een remgeld van 10 EUR (+ BTW), dat enkel zal aangerekend worden als de MKA er daadwerkelijk kosten voor moet maken. De MKA neemt de rest van de kosten voor zijn rekening, rekening houdend met de bovenbeschreven beperking (o.a. expliciet door de aanvrager gewenste extra analyses).


x-stralen-poederdiffractometer (Bruker D8 Advance)

1. Download het projectformuliertje via deze link. Vul het zo volledig mogelijk in (behalve het projectnummer en de andere grijze vakken), en stuur het via e-mail naar de coördinator van de werkgroep determinatie, Paul Mestrom (determinatie@minerant.orgl). Bezorg via dit formulier zoveel mogelijk gegevens, en vergeet ook niet al je contactgegevens in te vullen - o.a. naam, adres, telefoonnummer/ GSM-nummer, e-mail adres. Een foto van het te onderzoeken specimen is niet noodzakelijk, maar wordt wel op prijs gesteld. Elk monster moet voorzien worden van een apart formulier.
   De coördinator beoordeelt je vraag en bekijkt op welke manier we best aan je vraag kunnen voldoen. Hij zal je dan indien nodig bijkomende informatie vragen, en aan je aanvraag een uniek projectnummer verbinden. Dit projectnummer moet vermeld worden op het monster en op alle documenten, e-mail berichten enz. in verband met het project. Elk monster moet voorzien worden van een apart MKA-projectnummer (met bijhorend formulier).
2. Je ontvangt je formulier via e-mail terug, nu voorzien van het projectnummer in het formaat MKA-JAAR-_NR. Dit projectnummer moet vermeld worden op het monster en op alle documenten, e-mail berichten enz. in verband met het project.
3. De coördinator zal je daarbij laten weten aan wie je de monsters moet bezorgen; dat hangt namelijk af van wie voor de nodige analyses en metingen gaat zorgen.
4. De werkgroep doet al het nodige om de determinatieklus te klaren en op het einde krijg je een beknopt verslagje in 'mensentaal'. Je ontvangt nadien een rekening a rato van 10 EUR (+ BTW) per onderzocht specimen. Er wordt gegroepeerd gefaktureerd: in oktober ontvang je een globale faktuur voor alle aanvragen in de periode vanaf 1 oktober van het vorige jaar tot en met 30 september van het lopende jaar.
5. Indien mogelijk wordt het overschot van je specimen terugbezorgd, maar in het geval van externe instrumentele technieken wordt geen monsteroverschot terugbezorgd.

De ideale monstervoorbereiding is functie van de analyses die uitgevoerd zullen moeten worden. Alweer zal het determinatie-team van de MKA je daarbij de nodige goede raad geven en een werkwijze voorstellen.


Ramanspectrometer Horiba MA-RBE-02 Isoleer van het te analyseren mineraal een kristalletje of korreltje van 1 tot enkele millimeter groot. Kleiner mag desnoods ook, maar de vuistregel is dat je het vlot met het blote oog moet kunnen zien en dat het manipuleerbaar is ☺.

Zorg er in de mate van het mogelijke voor dat het een korreltje is van het zuivere mineraal in kwestie, dus zonder matrix of andere mineralen. Maak er geen zoekplaatje van in de stijl van 'het groene korreltje links van het beige plekje dat geel fluoresceert' of iets dergelijks. Dat zou de analyses ten zeerste bemoeilijken (in een SEM zie je niet hetzelfde als met het blote oog!). Als het echt niet anders kan moet je ervoor zorgen dat we aan de hand van je beschrijving of tekening de te analyseren plek gemakkelijk kunnen terugvinden. Baseer je daarbij niet op kleuren en/of fluorescentie, maar enkel op vormen!

Breng dit korreltje in een nieuwe, lege, zuivere gel-capsule (dergelijke capsules kun je bij de apotheker vragen/kopen, maar we kunnen je er ook wel enkele bezorgen indien nodig) of, als het korreltje groot genoeg is, een afsluitbaar plastic minizakje.
Je kunt deze tekst ook in pdf-vorm downloaden.
Het aanvraagformulier vind je hier.
Hou er rekening mee dat het zelfs met gesofisticeerde apparatuur niet altijd mogelijk is een correcte determinatie uit te voeren.
Er zijn heel wat voordelen voor jou met onze aanpak:

1. Je betaalt maar een vast remgeld van 10 euro (+BTW) per monster.
2. Je krijgt niet zomaar wat spectra of diffractogrammen die je dan nog zelf moet interpreteren, maar een (kort) verslagje met een besluit. Je krijgt bij dat verslag wel alle analyseresultaten en grafieken, spectra enzovoort als documentatie.
3. Je hoeft je niet te bekommeren over het verloop van de analyse-activiteiten.

Verder zijn dit erg arbeidsintensieve activiteiten, die serieuze inspanningen en tijd vragen van de coördinator en de medewerkende experten. Iedereen die hieraan meewerkt doet dit volledig gratis en belangeloos. We vragen dan ook begrip voor het geval we iets niet kunnen uitvoeren of niet binnen een normale termijn of met redelijke inspanningen kunnen realiseren.
Determinatieproblemen? Contacteer Paul Mestrom via e-mail (determinatie@minerant.org), en we zullen proberen je probleem op te lossen.