Merkwaardige macro mineralen
een informatieve rubriek met handstukken uit de collectie van Raymond Dedeyne, door hemzelf becommentarieerd en door Theo Muller van foto’s voorzien - voor vragen of suggesties, email mmm@minerant.orgCALCIET var. cobaltocalciet
Bou Azzer, Tazenakht, Ouarzazate Province, Marokko
# 1
# 2
# 3
#3 (detail)
Calciet kun je wel de kameleon van de mineralen noemen: het doet zich voor in nagenoeg elke denkbare kleur, met inbegrip van roze. Voor een opvallende, aantrekkelijke roze kleur moet je kobalt in de kristalstructuur inbouwen – en zo kom je terecht bij calciet var. cobaltocalciet. Een van de beste vindplaatsen daarvoor is Bou Azzer (één of tweemaal “z”: het geeft niet, je doet maar op want daarover zijn momenteel zelfs de beste autoriteiten het nog lang niet eens), op 30 km ten zuiden van Ouarzazate of 100 km ZO van Marrakech.
De naam Bou Azzer is van een gemengd Berbers-Arabische oorsprong en betekent niets minder dan “daar waar de vijgenboom van mijn vader staat” (en die zou er nog steeds staan!): ooit een idyllisch (?), van schorpioenen en hoornadders vergeven plaatsje in een woestijnravijn, waar het allemaal begon. Vele jaren werd daar in de buurt door lokale stammen een violet poeder gewonnen met een krachtige insecticidewerking: niets minder dan … jawel, erythrien of kobaltarsenaat – inderdaad zeer effectief tegen insecten maar helaas ook tegen mensen. Dat moet de aandacht van prospectors hebben getrokken, want in 1928 kwam het tot een eerste schuchtere industriële exploitatie die de dag van vandaag is uitgegroeid tot een uitgebreid mijndistrict – een aaneenschakeling van verlaten en nog actieve mijnen en nieuwe prospecties. De hoofdactiviteit in Bou Azzer was en blijft nog steeds kobalt, maar daarnaast worden er ook nog aanzienlijke hoeveelheden nikkel, chromiet, elementair arseen, zilver en goud gewonnen. Ook voor verzamelaars is het een interessante regio: MinDat somt voor dit gebied einde 2019 niet minder dan 310 mineralogische species en variëteiten op. Bij macro-verzamelaars staan vooral prachtige specimens erythrien, roseliet, skutterudiet en calciet var. cobaltocalciet hoog in aanzien – op die laatste gaan we hier wat nader in: zie foto’s.
Qua herkomst moeten we het voor specimens #1 en #2 stellen met “Bou Azzer” tout court, zoals zo vaak het geval is voor mineralen uit die regio: de hoop van hier ooit nog een preciezere locatie te weten te komen is nagenoeg onbestaande. Van specimen #3 weten we echter dat het uit de Aghbar ontginning afkomstig is. Alle drie reageren ze enthousiast met verdund koud zoutzuur onder hevige gasontwikkeling: de naamgeving calciet var. cobaltocalciet is dus wel degelijk correct – dit is NOCH dolomiet var. cobaltodolomiet NOCH spherocobaltiet (neem hier misschien nog eens de MMM over dolomiet var. cobaltodolomiet uit Kolwezi door). Kristallografisch gezien krijgen we telkens een prismatische habitus beëindigd door een stompe rhomboëder – de kristallen van #3 zijn daarbij ietwat slanker. De kleur is driemaal roze, maar dan van een wisselende intensiteit. Specimen #3 heeft een minder heldere kleurtint - te wijten aan een zwarte substantie die zich concentreert rond de punt van de kristallen (zie de detailfoto): mogelijk is hiervoor saffloriet (of een ander kobaltsulfozout) verantwoordelijk. Ik heb de specimens uit drie verschillende bronnen: #1 uit Sainte Marie 2013 van een nobele onbekende Marokkaan, #2 van Stone op de beurs van Namen 2016 en #3 van Hicham “j’ai quelque chose de spécial pour toi” Haouati op Minerant 2016. Calciet var. cobaltocalciet wordt vanwege zijn aantrekkelijke kleur fel gezocht door verzamelaars van allerlei slag – de prijs voor een specimen met een goede kleur is dan ook hoog, zeker als je bedenkt dat dit eigenlijk “maar” een calciet is met hoogstens enkele % kobalt ingebouwd.
