Merkwaardige macro mineralen
een informatieve rubriek met handstukken uit de collectie van Raymond Dedeyne, door hemzelf becommentarieerd en door Theo Muller van foto’s voorzien - voor vragen of suggesties, email mmm@minerant.orgCALCIET
Mont-sur-Marchienne, Charleroi, Hainaut, België
Foto #1: #2634
Foto #2: #1283
Foto #3: #1641
Foto #4: #1640
Voor wat spectaculaire minerale handstukken betreft is ons lage landje aan de Noordzee eerder stiefmoedelijk bedeeld. Gelukkig kunnen wij ons nog laten opmerken door onze calciet: in Wallonië hebben – of liever hadden - we nogal wat steengroeven die voor het betere werk model konden staan - denk maar aan Leffe, Biesmerée, Landelies, Couillet en nog zoveel andere. Maar de onbetwiste kampioen ter zake is wel de kalksteengroeve van Mont-sur-Marchienne, langs de R3, zo’n 5 km ZW van Charleroi – ook wel bekend als de lokale Gralex (later Sagrex) groeve (naar de naam van de uitbaters) of als de groeve van Pont-à-Nole. Er is waarschijnlijk geen oudere verzamelaar die er nooit zelf gekapt heeft en het resultaat was frequent de moeite – getuige de vele schitterende specimens die nu nog in diverse collecties bewaard zijn.
Helaas is aan dat verzamelen ondertussen een einde gekomen: in 1998 werd de exploitatie stilgelegd en in 2014 werd het domein tot natuurgebied uitgeroepen. Kappen is er heden ten dage uitgesloten: de putten staan volledig onder water, de hellingen zijn deels gevaarlijk onstabiel en (illegale) zwemmers worden verwittigd voor koudwaterlagen (risico op aquashock) en periodiek actieve onderwaterturbines die sterke stromingen veroorzaken. En voor wie hierdoor nog niet voldoende is afgeschrikt: er is effectief politiecontrole en er wordt PV opgesteld!
De groeve van Mont-sur-Marchienne is vooral bekend om haar grote calcietkristallen: volgens verhalen van oudere verzamelaars moet er aan de ingang ooit een reuzenexemplaar gestaan hebben (dat naar analogie met de sportvisserij alsmaar groter werd naarmate de avond vorderde). Daarbuiten noteert MinDat nog 15 andere mineralen, maar die zijn enkel interessant voor micromounters. De kleur van de calciet is doorgaans geelbruin en wordt alternatief omschreven als cognac, honing, amber,… De kristallen zijn doorgaans gedrongen en tweelingen – meestal van het “bisschopsmijter”type (E: bishop’s or pope’s hat) – komen er frequent voor.
Mijn verzameling biedt onderkomen aan diverse specimens, waarvan ik er hier vier selecteerde die min of meer afwijken van het standaard Mont-sur-Marchienne patroon. Ik betrok alle specimens van JM Eloy (die ze zelf waarschijnlijk uit de bekende collectie van André Debrun had), met uitzondering van #2634 dat ik van Erwin Boxstaens betrok. Alle vier zijn ze vertweelingd via de rhomboëder. Waar ze van de matrix zijn afgebroken is telkens een goed afgelijnde ruitvormige doorsnede waar te nemen.
Fig 1 (#2634 - 35 op 45 op 130 mm) is een voor deze locatie ongewoon slanke en lichtgekleurde tweeling, waarbij de beide “mijtertippen” nog duidelijk afzonderlijk waarneembaar zijn.
Fig 2 (#1283 – 190 op 65 op 70 mm) vertoont de meer typische cognackleur – hier zijn de “mijtertippen” elkaar zo dicht genaderd dat ze haast lijken te versmelten, wat de top van het specimen een eerder bizar, on-calcietachtig voorkomen geeft!
Fig 3 (#1641 – 200 op 70 op 65 mm) ontwikkelde zich in een eerste generatie als een grijszwarte tweeling met goed uit elkaar staande “tippen”. Een tweede, licht amberkleurige generatie groeide daar over heen en liet daarbij de “tippen” nog steeds goed van elkaar gescheiden. Door gebrek aan materiaalaanvoer tijdens deze tweede fase ontstond nu een duidelijk skeletkristal.
Fig 4 (#1640 – 80 op 125 op 60 mm) was in eerste generatie een cognackleurige tweeling met haast volledig geconsolideerde “tippen”. Ook hierop ontwikkelde zich een tweede generatie van afzonderlijke kristallen, terug als skeletvorm door onvoldoende materiaalaanvoer. De twee grootste daarvan ontwikkelden zich als parallelvergroeiing op de toppen van het origineel kristal, waarbij ze elkaar nog net raken aan de punten – wat andermaal aanleiding geeft tot een vrij bizar voorkomen.
Het feit dat de vindplaats onherroepelijk gesloten is betekent nu niet perse dat Mont-sur-Marchienne calcieten prijzig zouden zijn – daarvoor zijn ze nog te prominent aanwezig in veel oude verzamelingen. De afgebeelde specimens moet je voor 30 a 50 Euro - per stuk wel te verstaan - op de kop kunnen tikken. Een groot én onberispelijk specimen zal je wellicht op zo’n 100 Euro komen te staan.
