Merkwaardige macro mineralen
een informatieve rubriek met handstukken uit de collectie van Raymond Dedeyne, door hemzelf becommentarieerd en door Theo Muller van foto’s voorzien - voor vragen of suggesties, email mmm@minerant.orgCALCIET
Nemours, Seine-et-Marne, Ile-de-France, Frankrijk
Nee, dit zijn geen korrelige foto’s: het zijn de specimens zélf die korrelig zijn, het zijn zogenaamde “zandcalcieten” uit de omgeving van het Franse Nemours. Zandcalciet ontstaat wanneer zandkorrels worden ingesloten tijdens de vorming van calcietkristallen: de typische kristalvorm blijft daarbij behouden, maar het gehalte aan ingebouwd zand kan oplopen van enkele tot wel 80%. Dit zijn wel degelijk nog steeds echte calcietkristallen (en geen pseudomorfosen van kwarts na calciet): ze reageren onverminderd fel met verdund zuur onder afgifte van CO2-gas. “Zandkristallen” komen ook bij andere mineralen voor: veelvuldig bij gips, waar het aanleiding geeft tot woestijn- of zandrozen; minder frequent bij bariet; en zandcalciet is van de drie het zeldzaamste.
De specimens op de foto’s komen alle uit de omgeving van Nemours, in het departement Seine-et-Marne, zowat 100 km ZZO van Parijs. In dat gebied zijn er nogal wat zandgroeven die geëxploiteerd worden/werden door de Compagnie de Saint-Gobin S.A., een van de belangrijkste wereldproducenten van vlakglas. Ik kocht ze alle voor een prikje, wat aantoont dat aantrekkelijke specimens niet (altijd) duur en/of groot hoeven te zijn.
De tien specimens op de bovenste foto zijn afkomstig uit de zandgroeve Bellecroix in de omgeving van Nemours: het zijn zeer goedgevormde aggregaatjes van ruwweg 40 op 30 op 30 mm van scherpe, haast witte, dooreen gegroeide rhomboëdertjes. Op de beurs van Sainte Marie 2015 werden ze aangeboden door een jongeman die ze naar eigen zeggen recent zelf had opgegraven en die vruchteloos een volle plastic tas van dat spul probeerde te slijten aan de standhouders. Deze groeve Bellecroix is niet te verwarren met de historische vindplaats Grotte aux Cristaux, Bellecroix, Fontainebleau, die zowat 40 km meer naar het Noorden ligt: hier werden al in 1774 vrij spectaculaire zandcalciet-formaties gevonden. Die werden bezocht door Louis XV, en Romé de l’Isle - een van de grondleggers van de moderne kristallografie – heeft er zelf nog verzameld.
De drie “egeltjes” op de onderste foto zijn afkomstig van de Carrière du Puiselet, 5 km ten Westen van Nemours: deze zandgroeve was actief van 1924 tot 1944 – momenteel is het een natuurreservaat voor vleermuizen. Deze specimens zijn nagenoeg sferische clustertjes met een diameter van ongeveer 45 mm – ze zijn samengesteld uit goedgevormde witte rhomboëdertjes die individueel tot 8 mm meten. Ik heb ze van een Fransman in Sainte Marie 2014, die ze zelf verzamelde in 1977.
Goede zandcalcietkristallen worden in Frankrijk ook nog gevonden in Cabrerets (ook bekend van de Pech Merle grot met de prehistorische rotstekeningen), in het zuidwestelijke departement Lot. Die kunnen doorgaans van hun Seine-et-Marne tegenhangers onderscheiden worden door hun gelige kleur en grovere structuur.
