Merkwaardige macro mineralen
een informatieve rubriek met handstukken uit de collectie van Raymond Dedeyne, door hemzelf becommentarieerd en door Theo Muller van foto’s voorzien - voor vragen of suggesties, email mmm@minerant.orgKRÖHNKIET
Chuquicamata, Antofagasta, Chili
Kröhnkiet – chemische formule Na2Cu(SO4)2.2H20 – is een gehydrateerd gemengd natrium/kopersulfaat. Het hoort thuis in het monoklien kristalstelsel, maar goedgevormde kristallen zijn zeer zeldzaam: meestal komt het voor als vezelige of massieve aggregaten. Waar het voorkomt is het behoorlijk zeldzaam, op één enkele vindplaats na: de Chuquicamata mijn in Antofagasta, Chili waar het op geselecteerde plaatsen ooit zo abundant was dat het effectief als kopermineraal werd ontgonnen. Deze bron is ondertussen echter allang uitgeput.
De Chuquicamata mijn is ’s werelds grootste kopermijn in openlucht.. Er was al een bescheiden productie in de negentiende eeuw, maar de echte exploitatie kwam pas op gang in 1915 – en gaat heden ten dage nog steeds onverminderd door. Niettegenstaande het kopergehalte van het erts met zijn gemiddelde 1 à 2% eerder aan de lage kant is werden er in de periode 1915 tot 1997 een duizelingwekkende 31 miljoen ton kopermetaal gewonnen – terwijl de resterende reserves toen nog op eenzelfde hoeveelheid werden geschat. Chuquicamata is niet direct bekend om zijn spectaculaire specimens, maar in de oxidatiezones (die ondertussen allang zijn opgeruimd) werden er wel diverse vrij zeldzame sulfaatmineralen gevonden die haast nergens elders ter wereld voorkwamen. Het ligt immers in het noordoosten van de Atacama woestijn – ooit beschreven als de droogste plaats op aarde – waar een extreem aride klimaat heerst. Veel van die sulfaten zijn ofwel wateroplosbaar ofwel onstabiel zodat ze in een relatief vochtig klimaat niet kunnen overleven.
Het verhaal van het specimen op de foto begint in de tachtiger jaren. Paul Tambuyser (toen nog een verwoed systematisch verzamelaar) had kennis aangeknoopt met Peter G Seroka, een Duitse verzamelaar die toen om beroepsredenen in Chili verbleef. Die had er blijkbaar goede lokale contacten met de mijnwerkers van Chuquicamata van wie hij specimens kon kopen. Paul wist Peter ertoe te bewegen om hem een groot pakket mineralen uit de oxidatiezone op te sturen, en dat was blijkbaar zo royaal uitgevallen dat hij een deel daarvan als Mineraal van de Maand kon aanbieden in october 1984 (zie Geonieuws 1984, p150 – 153: “Sulfaatmineralen van Chuquicamata”). Het betrof voornamelijk de ijzersulfaten römeriet, rhomboklaas, copiapiet en amarantiet, naast nog enkele specimens kröhnkiet, een natrium-kopersulfaat. Paul hield uiteraard het grootste exemplaar daarvan zelf bij en veilig opgesloten in een Jousi-doosje prijkte dat daarna nog lange jaren op een ereplaats in zijn verzameling: dit was tenslotte wel geen absolute schoonheid, maar dan toch een ongewoon groot specimen (75 x 50 x 45 mm) van een mineralogische zeldzaamheid. Na diverse reorganisaties te hebben overleefd werd het tenslotte in 2010 op de beurs van Luik te koop aangeboden, en zodoende verkaste het naar mijn collectie, waar het sindsdien ook zonder het beschermende doosje perfect stabiel blijkt te zijn. Ook de kleur is onveranderd “sky-blue” gebleven, niettegenstaande bepaalde bronnen die waarschuwden dat exemplaren buiten de mijnomgeving een groenachtig blauwe of zelfs een ietwat ziekelijk ogende (sic!) gele tint kunnen aannemen.
Een kritische lezer kan zich hier (terecht!) afvragen of dit specimen nu wel écht kröhnkiet is, en bijvoorbeeld geen ordinaire chalcantiet (chemische formule CuSO4.5H20 – wat veelvuldig voorkomt in Chuquicamata) of nog een ander kopersulfaat uit dezelfde mijn, zoals natrochalciet, antleriet, brochantiet of posnjakiet. Bij gebrek aan toegang tot de nodige technieken was een grondige analyse in de tachtiger jaren uitgesloten, reden waarom ik ze recent wél liet uitvoeren onder het MKA Outside Analyse Programma. En jawel hoor: zowel EDS- als Raman-analyse bevestigden zonder enig voorbehoud dat het hier wel degelijk om “the real thing” gaat. Wat tenslotte tegelijk goed nieuws is voor al wie in october 1984 dit Mineraal van de Maand kocht en sindsdien met knagende identiteitstwijfels bleef zitten: na menige slapeloze nacht kunnen jullie eindelijk weer op twee oren slapen!
