Merkwaardige macro mineralen
een informatieve rubriek met handstukken uit de collectie van Raymond Dedeyne, door hemzelf becommentarieerd en door Theo Muller van foto’s voorzien - voor vragen of suggesties, email mmm@minerant.orgPLUMBOGUMMIET
Laohu, Guangxi, China
foto 1
foto 2
foto 3
foto 4
Plumbogummiet [chemische formule PbAl3(PO4)(PO3OH)(OH)6] is een mineraal dat voorkomt in de geoxideerde zones van loodafzettingen, waar het vaak pseudomorf na pyromorfiet wordt gevormd. De kleur is variabel maar het meest voorkomend zijn diverse tinten van lichtblauw tot blauwgroen. Het kristalliseert in het trigonaal stelsel maar kristallen zijn zeldzaam, en - als ze er al zijn - piepklein. Het komt doorgaans voor in de vorm van botryoïdale, niervormige, stalactitische of globulaire korsten of massa’s. Vaak ziet het er uit als druppels of coatings van een gomachtige substantie met een min of meer gelatineus uitzicht – en die gelijkenis is precies waar het zijn naam al in 1819 vandaan haalde: van het Latijnse plumbum (lood) en gummi (gom).
Erg zeldzaam is het niet – ook uit België is het bekend van de Hourt steengroeve in het massief van Stavelot – maar telkens gaat het om kleine hoeveelheden die nagenoeg enkel interessant zijn voor systematiekers en micromounters. Wie naar handstukken op zoek gaat komt nagenoeg onvermijdelijk terecht bij óf De Roughton Gill Mine óf de Dry Gill Mine, allebei in het Caldbeck Fells district in Cumbria, UK: twee loodafzettingen die vooral in de negentiende eeuw werden ontgonnen en waar historische specimens werden gevonden met gele of groene pyromorfiet op mooi contrasterende blauwe plumbogummiet. Zeer occasioneel werden die ook nog na 1960 op de storthopen van de betrokken mijnen gevonden. Dergelijke stukken zijn extreem zeldzaam en erg gezocht – voor een goed specimen kun je net zo goed een tweede hypotheek op je huis nemen.
Deze situatie begon echter te wijzigen in 2005, toen voor het eerst enkele sporadische Chinese plumbogummietspecimens op de markt kwamen waarvan werd gezegd dat ze uit Yangshuo afkomstig waren – een artisanale lood/zinkontginning op de flanken van Mount Haiyang in de Zuid-Chinese provincie Guangxi. Yangshuo was zelf nog maar pas in het nieuws gekomen vanwege een spectaculaire nieuwe pyromorfietontsluiting. De plumbogummietvondsten betroffen hier meestal dunne maar coherente bleekblauwe lagen van hoogstens enkele mm dik op kwartskristallen. In de loop van de volgende jaren begon het stroompje nieuwe specimens geleidelijk aan te zwellen totdat het tussen 2013 en 2019 tot een ware golf kwam. Tegelijk werden nu ook nog andere verschijningsvormen genoteerd, waarbij gele pyromorfiet nog heel prominent aanwezig was. Zoals zo dikwijls het geval was met Chinese nieuwe introducties duurde het ook hier enige tijd voor de exacte vindplaats kwam vast te staan. Na Yangshuo werd ook het naburige Daoping (daar nauwelijks enkele km vandaan en eveneens een rijke nieuwe bron voor pyromorfiet) vernoemd en in 2014 werd voor het eerst gewag gemaakt van een kleine rotsformatie nabij een weg enkele kilometer voorbij Yangshuo en Daoping. Tenslotte bracht (nog maar eens) Berthold Ottens klaarheid in deze situatie toen hij in 2014 de locatie zelf bezocht en daar tot de vaststelling kwam dat ALLE Chinese plumbogummiet sinds 2005 afkomstig was uit één enkele kleine, onbenaamde artisanale barietontginning, op 3 km NO van Daoping, op ongeveer 1560 m hoogte. De kleine mijn op exact 25° 06’ 55” N en 110° 38’ 18” E lag aan de Laohu-heuvel (vertaald: de heuvel van de Oude Tijger) en stelde 40 arbeiders tewerk. Alle vondsten werden aan de oppervlakte gedaan – nooit in de diepte.
De specimens op de bijgaande foto’s geven een goede doorsnede van de diverse types plumbogummiet die er sinds 2005 gevonden werden. Het specimen op foto 1 (115 x 70 x 50 mm) betreft een coherente dunne coating van 1 a 2 mm dik op goedgevormde melkkwartskristallen. De coating is opgebouwd uit aaneengesloten sfeertjes van een bleekblauwe, glazige substantie. Pyromorfiet ontbreekt op dit specimen volledig. Dit is de eerste – en tegelijk zeldzaamste - vorm van Laohu plumbogummiet die ontdekt werd. Het specimen op foto 2 (90 x 145 x 55 mm) is een pseudomorfose van lichtblauwe plumbogummiet op goedgevormde, tonvormige, gele pyromorfietkristallen tot 15 mm. Deze laag is dun (max 1 mm) en vrij korrelig. De originele pyromorfiet is op de breukvlakken nog duidelijk waar te nemen. Foto 3 (130 x 105 x 40 mm) is een variante hierop: de talrijke originele pyromorfietkristallen zijn hier met een lengte tot 10 mm en een diameter van 1 mm ei-zo-na naaldvormig. Foto 4 tenslotte (120 x 60 x 75 mm) laat terug een donkerblauwe botryoïdale coating zien van 1 a 2 mm dik op gele pyromorfiet. Dit is het meest frequent voorkomende type dat doorgaans relatief goedkoop werd aangeboden – veel specimens waren echter zwaar beschadigd.
Het aanbod aan plumbogummiet uit Laohu is momenteel nagenoeg volledig weggevallen – waarschijnlijk is de relatief beperkte vindplaats uitgeput. De betere exemplaren (foto’s 1, 2, 3) zijn steeds duur gebleven – maar dan toch nog altijd stukken goedkoper dan de uitermate zeldzame Engelse Roughton Gill en Dry Gill specimens. Hier kan terecht gesteld worden dat China plumbogummiet finaal op de wereldkaart heeft gezet.
