Merkwaardige macro mineralen
een informatieve rubriek met handstukken uit de collectie van Raymond Dedeyne, door hemzelf becommentarieerd en door Theo Muller van foto’s voorzien - voor vragen of suggesties, email mmm@minerant.orgPYROMORFIET
Daoping en Yangshuo, Guilin, Guangxi, China
Foto 1
Foto 1 (detail)
Foto 2
Foto 3
Pyromorfiet (chemische formule [Pb5(PO4)3Cl] kun je bezwaarlijk als een zeldzaam mineraal bestempelen: het wordt vaak gevormd in de oxidatiezones van loodafzettingen, en dat zijn er nog al wat: sla MinDat er maar eens op na! Als je echter op zoek gaat naar grote, goedgevormde en mooi gekleurde kristallen dan wordt je keuze erg snel ingeperkt tot een handvol iconische locaties, zoals Bunker Hill in het Amerikaanse Idaho, Roughton Gill in het Engelse Cumbria, Bad Ems in het Duitse Rheinland Pfalz, Chaillac in het Franse Indre, Les Farges in het Franse Ussel: allemaal vindplaatsen die allang zo goed als uitgeput zijn. Pyromorfiet is, met zijn schitterende kleuren en kristalvormen, een bij verzamelaars uitermate populair mineraal, en de vraag naar goede stukken kan dan ook absoluut niet bijgehouden worden – de doorgaans afschrikwekkende vraagprijzen ten spijt.
Dat was jarenlang de situatie, tenminste tot in 1999. Toen boden Chinese mineralenhandelaars plots schitterende pyromorfietspecimens aan die gerust de vergelijking met hun al langer bekende broertjes konden doorstaan. Het materiaal was aanvankelijk afkomstig uit een lood/zink-ontginning in Yangshuo in de zuidelijke Chinese provincie Guangxi. Bij de lokale mijnwerkers was het al langer bekend, maar die gooiden het gewoonweg bij het looderts voor verdere verwerking in de smelters (sic!). Yangshuo ligt echter op amper een zestigtal kilometer van Guilin, een van China’s belangrijkste handelscentra voor mineralen - waar veel handelaars constant op de uitkijk waren voor nieuwigheden, vooral sinds de ontsluiting van de Chinese markt was gestart. Al snel kwam daar nog een tweede bron bij: Daoping, nog een ander lood/zink-voorkomen op nauwelijks enkele kilometer van Yangshuo. Beide mijnen situeren zich op eenzelfde berg van ruim 2000 m hoog, de Mount Haiyang: Daoping op de oostflank en Yangshuo op de zuidflank. Beide ontginnen ze eenzelfde ertsformatie, op een hoogte tussen ongeveer 1200 en 1600 meter (er bestaat zelfs een ondergrondse verbinding tussen de twee), maar onder een verschillend management. Het zijn allebei kleine ondernemingen die al in 1958 operationeel werden. Ze zijn niet bereikbaar met gemotoriseerde voertuigen: het erts wordt van de berg gebracht middels vaten aan handbediende kabelbanen. De gebruikte technieken zijn er nog artisanaal: eenvoudig, traditioneel en vooral … manueel! In Daoping werken zowat 300 arbeiders, tegenover een honderdtal in het kleinere Yangshuo. Van een gezamenlijke jaarproductie van ruwweg 12.000 ton (amper 30 ton of anderhalve truck per dag) komen zowat twee derden op rekening van Daoping; de balans gaat naar Yangshuo.
De eerste specimens voor verkoop werden verzameld in de Yangshuo mijn in juni 1999: het betrof voornamelijk gele pyromorfiet. Kort daarna werden grote massa’s kristallen in diverse groene tinten geborgen uit beide mijnen. Het management begreep al snel dat hier een financiële buitenkans voor het rapen lag: al in februari 2000 werden contracten afgesloten met geselecteerde mijnwerkers die zich enkel dienden in te laten met “specimen mining”. De meeste vondsten dateren uit de periode 1999 – 2000, toen duizenden specimens werden geborgen uit pockets variërende van 20 op 30 cm tot 1 op 1 op 2 meter. Latere productie haalde nooit meer hetzelfde kwalitatieve niveau en was eerder sporadisch. Ongeveer 80% van alle specimens stammen uit Daoping, de overige 20% uit Yangshuo. Volgens Ottens laten stukken uit beide mijnen zich niet echt significant van elkaar onderscheiden. Bovendien namen handelaars niet de moeite ze van elkaar gescheiden te houden: om redenen van correctheid spreken we dus het beste van “pyromorfiet uit Daoping/Yangshuo”. De kleur varieert van geel over geelgroen naar nagenoeg alle tinten van (fel)groen – deze laatste zijn het duurste. Kristallen tot 3 cm werden gerapporteerd, meestal met een duidelijke hexagonale habitus, maar occasioneel ook naaldvormig. Skeletgroei/hopperformatie en secundaire groei op de eindvlakken komen veelvuldig voor. Er bestaan specimens waarop de pyromorfiet begeleid wordt door cerussiet, maar die zijn wel heel zeldzaam.
Het specimen op foto 1 (90 x 80 x 80 mm, gewicht 485 gram) is een integraal deel van een kleine geode en bestaat uit nagenoeg zuivere pyromorfiet. Het is samengesteld uit ettelijke goedgevormde tonvormige individuele kristallen tot 8 mm met een relatief bleekgroene kleur. Op de eindvlakken is op de detailfoto duidelijk te zien hoe de kleur daar verandert naar geelachtig – een type kleurwijziging die wel meer aan pyromorfiet wordt waargenomen. Dit is een van de betere (en duurdere!) specimens uit Daoping/Yangshuo zoals die in de beginperiode het licht zagen. Foto 2 (105 x 75 x 50 mm, 325 gram) laat een lichtgele variant zien met bundels slankere kristallen tot 5 mm: dit is wel degelijk pyromorfiet, en géén mimetiet (wat overigens nooit in Daoping/Yangshuo werd gevonden). Ook dit is een specimen uit de beginperiode. Het specimen op foto 3 (60 x 70 x 65 mm, 495 gram) is een aggregaat van bundels langgerekte, deels geërodeerde gele kristallen tot 10 mm. Dit type specimen – weliswaar duidelijk inferieur qua kristallisatie aan de twee voorgaande - is momenteel nog vlot verkrijgbaar op beurzen zoals Sainte Marie.
Pyromorfiet uit Daoping/Yangshuo kun je niet goedkoop noemen – vooral niet de groene varianten – maar dat is relatief: vergeleken met kwalitatief vergelijkbaar materiaal uit andere iconische locaties blijft het toch nog steeds een uitstekende koop.
