Merkwaardige macro mineralen

een informatieve rubriek met handstukken uit de collectie van Raymond Dedeyne, door hemzelf becommentarieerd en door Theo Muller van foto’s voorzien  -  voor vragen of suggesties, email mmm@minerant.org

Sainte-Marie-aux-Mines 2023: niettegenstaande alles tóch weer goed – DEEL 2

Mesoliet van Kathrud, Pune, India - specimen Sami Makki


Ook aan Indische (Deccan) mineralen is er dit jaar geen gebrek. De Indiërs zijn gewoontegetrouw geconcentreerd in zaal VE1, maar het gereputeerde Matrix India van Sami Makki is vertegenwoordigd met 2 verkoopstanden te velde. In eentje vind je de duurdere specimens: naar jaarlijkse gewoonte heeft Sami met zijn nieuwe mesoliet op matrix uit Kothrud nabij Puna weer gezorgd voor een blikvanger die met de nodige fanfare vooraf in de literatuur werd aangekondigd. Het grootste specimen daarvan (dat van de foto) draagt een label met daarop de notatie 25K en ik denk niet dat het om een identificatienummer gaat … In zijn andere stand worden meer betaalbare specimens aan de man gebracht en daar verzeker ik mij van een hemelsblauwe draadvormige chalcedoon uit de Aurangabad Quarries. Ook interessant is een lot botryoïdale fluoriet van Khadakwani, voor één keer niet in Maharashtra maar in de naburig deelstaat Madya Pradesh. Heads up voor Deccan fanaten: op de komende beurs van Denver zou een nieuw (Engelstalig!) boek van Berthold Ottens – India kenner par excellence - worden voorgesteld over de secundaire mineralen van de Deccan. Uitgever is Weise Verlag – allen daarheen! Later op de beurs spot ik Sami terwijl hij Europese mineralen aan het inkopen is: naar eigen zeggen probeert hij in India er een markt voor te ontwikkelen. Als ik hem vraag of er ook interesse is voor de eigen Indische mineralen is zijn antwoord overtuigend negatief. Misschien vergaat het hen later wel zoals de Chinezen, die nu tegen grof geld bij ons de (betere) mineralen aan het terugkopen zijn die ze hier indertijd dumpten.


Chalcedoon van de Aurangabad Quarries, India – 135x110 mm



Fluoriet van Khadakwani, Madhya Pradesh, India – 140x105 mm


Bij de Indische handelaars in zaal VE1 heb ik het moeilijk om nog iets te vinden wat ik nog niet heb in mijn uitgebreide Deccan-verzameling - die ik overigens grotendeels hier opbouwde. Uiteindelijk valt mijn oog nog op een aantrekkelijke combinatie van twee grote doorzichtige calcietkristallen, met een crèmewitte stilbiet ”strik” op een bed van zalmkleurige heulandiet uit Kanad – helaas zijn er maar twee exemplaren van. Bij Spark Minerals vind ik ook nog een kleine geode met daarin een waaiervormig epistilbiet kristalgroepje van 3 bij 3 cm uit Jalgaon. De zaakvoerder – een oldtimer die ik al ken van mijn eerste SMAM bezoeken – beklaagt zich erover dat het heden ten dage zo moeilijk geworden is om ter plaatse nog goede Deccan mineralen op de kop te tikken. De ene na de andere groeve moet noodgedwongen sluiten vanwege stedelijke uitbreidingen of onder ecologische druk. Bovendien hebben landeigenaars ondertussen ook zelf wel de prijzen van mineralen leren kennen en de onderlinge concurrentie tussen opkopers is daardoor bikkelhard geworden: nevenmineralen zoals powelliet, epistilbiet en yugawaraliet zijn kostbare zeldzaamheden geworden. Samen halen we nog herinneringen op aan de memorabele dagen toen Indische handelaars hun specimens nog buiten op de stoep aan de man brachten en toen alle overblijvende materiaal op zondagavond verkocht werd “per lopende meter” omdat ze niet de mogelijkheid hadden om dat terug ter plaatse tot het volgende jaar op te slaan of naar hun thuisland terug mee te nemen. Où sont les neiges d’antan? Uit een godvergeten hoekje diep ik tenslotte nog een lichtroze mesoliet op met een topping van lichtgele (pseudo)octaëdrische (!) calcietkristallen.


Calciet en stilbiet op heulandiet van Kanad, Aurangabad – 155x100 mm


Calciet is met zijn variabele vorm en kleur voor mineralenliefhebbers een haast onuitputtelijke bron van verzamelplezier. Mijn calciet subcollectie telt momenteel ruim 400 specimens, en telkens ik er weer eentje aan toevoeg maak ik mijzelf wijs dat ik nu wel ongeveer álles heb wat je op dat gebied kunt verzamelen … tot ik op een volgende beurs nagenoeg onvermijdelijk weer eens een variant opmerk die toch nog ontbreekt. En daar maakt deze SMAM beurs geen uitzondering op: Rafal Buczak van het Poolse Raptor (de man doet ook in fossielen, vandaar de ietwat bloeddorstig aandoende naam) biedt een gamma calciet aan uit – of all places! - Trenggalek in East Java, Indonesia. Ze zijn afkomstig uit een lokaal grottencomplex en het zijn nagenoeg volledige floaters die opgebouwd zijn uit talloze volledig transparante en messcherpe skalenoëders. Normaliter gaat dat ten koste van de breekbaarheid, maar ik moet Rafal nageven dat zijn materiaal er bijzonder gaaf voorkomt.


Calciet van Trenggalek, Gandusari, East Java, Indonesia – 210x80 mm


Hij heeft ook zogenaamde “mango-kwarts” uit Cabiche, Colombia te koop – zo genoemd naar de geeloranje tippen die zouden te wijten zijn aan insluitingen van humboldtiet (een ijzeroxalaat) volgens de ene of van halloysiet (een aluminiumsilicaat-kleimineraal) volgens de andere. Dergelijke specimens zijn al enige tijd op de markt maar toch blijven ze schaars en vooral veel te duur: enkele kristalletjes op wat matrix komen je al gauw op enkele honderden Euro’s te staan. Rafal vertelt mij dat hij een lading rechtstreeks uit Colombia importeerde, wat hem toelaat het materiaal aan redelijker (maar volgens mij toch nog altijd hoge) prijzen te slijten. Als ik hem daarop vraag of hij uit datzelfde Colombia ook pyriet ijzeren kruis tweelingen uit Gachalá kan importeren antwoord hij doodleuk dat hij daarvan al een kist in zijn wagen heeft staan en dat hij die hij de volgende dag kan meebrengen. En laat nu juist dát het mineraal zijn waar ik al enkele jaren vruchteloos naar op zoek ben: soms spot ik er wel eens eentje maar tegen de tijd dat ik tot onderhandelen wil overgaan is het telkens al weer verdwenen - die dingen zijn ofwel écht zeldzaam ofwel worden ze opzettelijk zeldzaam gehouden. Op deze eigenste SMAM beurs verging het mij weer net zo: de eerste dag had ik er drie gelokaliseerd, maar tegen de avond waren ze alweer verdwenen. De volgende dag ga ik uiteraard in eerste instantie regelrecht terug naar de stand van Raptor, waar de kist in kwestie mij al staat op te wachten. Door de band genomen zijn ze wel kleiner dan verwacht maar er zitten toch ook enkele gave grotere exemplaren bij: Gachalá iron cross twins zijn bekend om hun ongewone grootte. Ik krijg de eerste keuze en ik kan mij zodoende een lot samenstellen van acht nagenoeg complete en ongeschonden floaters - waaronder twee grotere van 6 cm, enkele clusters van 2, 3 en 4 tweelingen en een hoogst ongewone kristallisatie: aan 30 Eurocent per gram met daarbovenop nog eens een fikse kwantumkorting is dit zonder twijfel mijn beste aankoop op deze beurs. Aan de oppervlakte zijn ze omgezet naar goethiet met een aantrekkelijke mahoniekleur. Volledigheidshalve: pyriet ijzeren kruis tweelingen krijg je wanneer je twee pentagondodecaëdrische kristallen over 90° laat roteren om de [100] tweelingsas – hierover volgt binnenkort zeker nog een afzonderlijke MMM.


Pyriet - ijzeren kruis tweelingen van Gachalá, Colombia – 30 tot 60 mm


Onze eigenste Ivàn Blanco van PriceDownMinerals heeft een volledige flat wel zeer ongewone pseudomorfosen in de aanbieding, pas ontvangen van een Portugese collega-verkoper: muscoviet var. sericiet na apatiet uit Catandica, Manica in het westen van Mozambique, nabij de grens met Zimbabwe. Sericiet is een zeer fijnkorrelige, wit tot grijsgroene mica. De specimens zijn met hun 1,5 tot 2,5 cm niet groot, maar vertonen wel een uitermate scherp omlijnde, nagenoeg perfecte hexagonaal-prismatische habitus. Bovendien krijg je maar zelden specimens uit Mozambique aangeboden. Niet dat die er niet zouden zijn – integendeel, er komen heel wat interessante pegmatieten voor . Maar steeds volgens Ivàn worden die momenteel vooral uitgebaat/uitgebuit door Nigerianen die er alle slijpwaardig materiaal weghalen, nadat ze hun eigen vindplaatsen in de regio Jos hebben leeggehaald. Daarbij gedragen ze zich als volbloed kolonisators, die er niet voor terugdeinzen de lokale bevolking (een van de armste ter wereld) te terroriseren en uit te buiten: wie dacht dat koloniale attitudes het predicaat waren van blanken, of meer recent Chinezen, komt hier bedrogen uit. Ex-gekoloniseerden doen dat even goed eens de rollen omgekeerd worden: homo homini lupus est - ze wisten het al in de tijd van de Oude Romeinen.


Muscoviet var. sericiet pseudomorf na apatiet van Catandica, Mozambique – 15 tot 25 mm



Chalcedoon pseudomorf na anhydriet van Rumipata, Peru – 205x135 mm


Lichtblauwe chalcedoon pseudomorf na anhydriet uit Rumipata, Peru was hier verleden jaar ook al te zien, maar dan uitsluitend kleine, niervormige en bovendien fors geprijsde specimens. Maar nu verkoopt JP Turc – zaakvoerder voor Karel Van Gool van Peruvian Minerals – een stel fikse exemplaren aan keystone prijzen. Ik pik er een uitschieter uit waarop je de originele anhydriet kristalvormen nog duidelijk kunt waarnemen. Via de gebroken kristallen wordt ook de laagsgewijze inwendige opbouw en de occasioneel holle structuur duidelijk.


Naaldvormige vanadiniet van Mibladen (?), Marokko – 160x100 mm


Marokko is gewoontegetrouw ook op deze SMAM-editie goed vertegenwoordigd, maar het aangeboden materiaal is doorgaans weinig vernieuwend en qua kwaliteit weinig soeps. Toch mag dat je niet weerhouden van zelfs de minst vertrouwen inboezemende verdelers toch nog eens vlug te scannen: verrassingen – ook positieve - zitten soms in een klein hoekje. En ook ditmaal legt die praktijk mij geen windeieren: tegen de buitenmuur van VE1 – waar het ene ogenblik de zon ongenadig tegen de witte muren weerkaatst terwijl slagregen even later de totaal onbeschutte standjes onderuit haalt – vind ik twee hoogst ongewone vanadiniet specimens. Talloze tot 2 mm lange, glinsterende, bruine naaldjes liggen kriskras uitgestrooid over een zwarte ondergrond – onder de oogloep zie je onmiskenbaar de hexagonale, in het midden verdikte contouren die op vanadiniet of zijn arseenhoudende varieteit endlichiet wijzen. De specimens zullen wel geen genade vinden in de ogen van zelfverklaarde eliteverzamelaars, maar voor mij vormen ze een mooie en hoogst ongewone uitbreiding van mijn vanadiniet-subcollectie. De origine mag dan misschien wel niet 100% zeker zijn – de matrix kan evengoed op de regio Touissit of Taouz wijzen – maar dat zal de toekomst wel uitwijzen. Als ik de twee specimens samen neem wordt mij “an offer that I cannot refuse” aangeboden, met daarbovenop ook nog eens de plastic (Action) box waarin ze veilig verpakt zitten. Ik zeg niet wat ik betaalde, maar als de verpakking een essentieel deel uitmaakt van de prijs van een mineraal kun je al wel gissen dat de prijs aan de (heel) lage kant was.

Er circuleert op de beurs dit jaar nogal wat vivianiet van het Braziliaanse Cabeco do Cachorro – hierover verscheen eerder al een MMM – zie https://www.minerant.org/MMM/V/vivianiet-Cabeca%20do%20Cachorro%20claim.htmlk. Sinds zijn introductie in 2014 zijn de prijzen fel gezakt. Een Roemeense standhouder probeert hetzelfde materiaal echter te slijten als vivianiet van Rosia Poieni - uit zijn thuisland dus – wat qua prijs zowat het vijfvoudige haalt: een gedurfd staaltje van nieuwe oplichterij. Het onderscheid is niet zo moeilijk te maken: zowel habitus als kleur zijn verschillend maar het belangrijkste, voor iedereen gemakkelijk waarneembare onderscheid zit hem in de aanwezigheid van de typische kleine bolletjes (maximum 1 mm diameter) oölitisch ijzererts op de matrix van het Braziliaanse spul, terwijl dat op de Roemeense matrix volledig ontbreekt – alles werd in de betrokken MMM al eens uiteengezet. Als ik verkoper hier op wijs geeft hij eerst toe dat zijn gemakkelijkst bereikbare specimens van de eerste rij inderdaad een andere origine hebben, maar hij blijft volhouden dat die van de achterste (voor de toeschouwer onbereikbare) rij wél degelijk van Roemeense origine zijn. Als het aan mij lag werden dergelijke moedwillige afzetters onmiddellijk met pek en veren bestreken en van het beursterrein af gejaagd (en dan ben ik nog in een goede bui!). Later zie ik bij een Duitse standhouder in zaal VE2 échte Roemeense vivianiet, zónder oölitische bolletjes en die is wel behoorlijk wat duurder …

Van het boekenfront is weinig of geen nieuws te melden, integendeel: enkel Le Règne Minéral geeft gewoontegetrouw present in een zijkamer van Le Théatre. Weise Verlag (Lapis) en Bode Verlag (Mineralienwelt) zijn echter in geen velden te bekennen. Dat is absoluut geen goed voorteken - vooral niet met betrekking tot Bode waar het laatste nummer van Mineralienwelt jaargang 2022 vier maanden te laat verscheen en medio dit jaar nog geen enkel nummer van jaargang 2023 gepubliceerd werd. Op de hele beurs valt welgeteld één echt nieuw boek te noteren: ”Rudabánya: Mining, Geology, Minerals” van auteurs Sándor Szakáll, Gábor Koller, László Kupi, Norbert Németh en Andrea Papp – uitgegeven bij GeoLitera, een Hongaarse uitgeverij. Het is een heel degelijke en verzorgde monografie van 172 pagina’s met talrijke excellente foto’s over het bekende Hongaarse koper/ijzer/lood/zink/zilver ertsveld.


“Passion Minéralogie”: geslepen fluoriet van Seilles uit de collectie André Rostenne


SMAM zou SMAM niet zijn zonder zijn jaarlijkse thematische Exposition Prestige en ditmaal is dat “Passion Minéralogie” geworden, waarbij beknopt de verzamelingen van enkele bekende – voornamelijk Franse – verzamelaars worden voorgesteld. Een van de blikvangers daarbij is de vitrine van Dr André Rostenne (1942 – 2005), een van de beste Belgische verzamelaars ooit en wiens verzameling nu berust in het Nationaal Natuurhistorisch Museum van Luxemburg. Zijn collectie geslepen fluoriet van Seilles is werkelijk uitzonderlijk te noemen.

Tot slot misschien nog een kleine “culinaire” tip: tijdens een beursgang moet de inwendige mens uiteraard op gezette tijden versterkt worden en daarvoor bieden allerlei standjes binnen het beursterrein ruim gelegenheid. Maar voor wie wel eens iets anders wil dan gebakken kip, hamburger of merguezworst kan ik de gemengd Chinees-Vietnamese fastfoodstand net even buiten het terrein, aan de hoofdstraat, net vóór de kerk aanbevelen. Je kan er op de trappen van de kerk (in goed gezelschap dus) voor weinig geld eens lekker Oosters eten: kip, beef, vis, garnalen, krab, … met rijst of noedels en voor mensen met een neiging tot zelfkastijding is er zelfs een vegetarische versie. Sterk aanbevolen!

En zo zit SMAM 2023 er weer op – het is niettegenstaande een aarzelende start voor mij toch weer een goede en vruchtbare editie geworden. Op naar de volgende uitgave – de negenenvijftigste – van 26 tot 30 juni 2024, met als speciaal thema “paragenesen” – dat belooft alvast!


Alle foto’s zijn van de hand van de auteur – met dank aan Paul Tambuyser voor de nabewerking. Alle afgebeelde specimens zijn afkomstig uit de verzameling van de auteur – tenzij anders aangeduid.

alfabetische index