Tip van de maand

nuttige wenken en praktische tips voor de mineralenverzamelaar
voor vragen of suggesties, email tips@minerant.org

Tip 9: magnetisme van mineralen vaststellen

een tip van Paul Mestrom


Sommige mineralen worden aangetrokken door een permanente magneet. Het voornaamste voorbeeld is magnetiet. In mindere mate vertonen ook pyrrhotiet en soms ilmeniet deze eigenschap. Andere mineralen met deze eigenschap zijn relatief zeldzaam.
Heb je een vrij groot stuk van bijvoorbeeld magnetiet, dan kun je deze eigenschap heel eenvoudig vaststellen door er een klein magneetje bij te houden. Het zal er gemakkelijk aan vast "kleven". Dat is te zien op onderstaande foto. De magneet is ongeveer 1 cm groot. Omwille van het contrast op de foto zit er een wit papiertje tussen de magneet en de magnetiet.



Als het om heel kleine kristallen gaat die je onder de microscoop bekijkt, dan werkt deze truc niet. Ook al is er enige aantrekking tussen het kristalletje en de magneet, deze zal door zijn relatief grote gewicht toch van de steen vallen.
Om dan toch magnetisme vast te kunnen stellen kan een handig hulpje gemaakt worden. Een heel klein stukje magneet wordt vastgelijmd aan een buigbare draad. Deze mag niet te slap zijn en ook niet te stevig. Hij moet namelijk bij een kleine buiging weer terug kunnen veren naar zijn oorspronkelijke positie. Een haar uit een haarborstel werkt vaak prima. Deze buigbare draad wordt vervolgens weer op een “handvat” gelijmd. Daarvoor kan een voldoende grote spijker dienen. In mijn geval (zie foto bovenaan) is de borstelhaar gelijmd in een afgebroken injectienaald en deze is weer gelijmd op een spijker. De totale lengte van mijn “apparaat” is bijna 10 cm. De magneet is 2,5 mm.

Breng je nu, terwijl je door de microscoop kijkt naar het te onderzoeken materiaal, het magneetje kort bij het mineraal, dan gaat dat, als het om magnetiet gaat, naar het magnetiet toe terwijl de borstelhaar buigt. Probeer je het magneetje weer los te krijgen van de steen, dan zal eerst de haar buigen en dan pas schiet het magneetje los. De haar trilt nog even na, wat goed te zien is. Op deze manier is gemakkelijk vast te stellen of een bepaald mineraal magnetiet is of bv hematiet.

Zelf heb ik deze manier vaak gebruikt om te bepalen of een kristalletje op een micromount hematiet of magnetiet was. Op het eerste oog lijkt dat vreemd, want je zou denken dat deze mineralen gemakkelijk aan hun verschil in kristalvorm te onderscheiden zijn. Theoretisch klopt dat, maar de werkelijkheid is helaas vaak lastiger. Hematiet kan namelijk kristallen vormen die akelig goed lijken op een kubus of een octaëder en magnetiet vormt soms kristallen die heel aardig lijken op “gewone” hematiet. Een voorbeeld van dat laatste op onderstaande foto: