Tip van de maand

nuttige wenken en praktische tips voor de mineralenverzamelaar
voor vragen of suggesties, email tips@minerant.org

tip 15: stenen formatteren: zagen en slijpen

een tip van Paul Mestrom


Stenen die te groot zijn voor onze verzameling moeten kleiner gemaakt worden.
Dat kan op aardig wat verschillende manieren.
In tip 11 is gekeken naar de stenenbreker. Die is heel erg handig om grotere stenen kleiner te maken, maar heeft toch ook zijn nadelen:

• vaak schuift een steen weg tussen de bekken van de breker
• dikwijls breekt de steen niet zoals je hoopt; met name bij gelaagde gesteenten (zoals alpiene gneis) breekt de steen het liefst in een ongewenste richting
• kleinere stenen, zeker van zachte gesteenten (denk bv aan Lengenbach-dolomiet) hebben de neiging eerder te verpulveren dan te breken op de gewenste manier
  

Zagen is in dergelijke gevallen vaak een beter alternatief.
Een echte stenenzaagmachine kost al snel vele honderden euro’s en is behoorlijk groot. Dat is voor veel verzamelaars daarom geen optie.

Goedkoper en kleiner zijn zaagmachines voor vloertegels. Ze zagen watergekoeld en daardoor stofvrij. In bouwmarkten zijn die (inclusief diamant zaagblad) al te koop voor minder dan € 80, zoals de machine op onderstaande foto:



Ook een haakse slijper met diamantschijf (of carborundumschijf) kan goede diensten bewijzen:



Ik wist dat je er stenen mee moet kunnen bewerken, maar had zo’n ding niet. Zonder te weten of het voor een gneis ook echt zou werken wilde ik er geen kopen, maar toen ik een paar stoeptegels moest zagen voor het nieuwe terras in mijn tuin kon ik er een lenen van mijn buurman. Die bleek ook heel goed in staat een paar fraaie sneden te zagen in een (in mijn ogen te groot) stuk gneis met een grote hematiet. Het blad was niet groot genoeg om de hele steen te zagen, maar toen ik aan alle kanten zo diep mogelijk gezaagd had was een klein kneepje met mijn stenenbreker voldoende voor een prima resultaat. Het deel binnen de stippellijn was niet gezaagd. Verder zie je drie viltjes waarop de steen rust op de plank in mijn collectie.
De hele steen is nu 12 cm, de hematiet (Chummibort, Binntal, Wallis, CH) is 3 cm.



Voor veel kleinere stenen is er nog een derde optie: een multitool (meestal zeg ik gewoon “Dremel”), toegerust met een slijpschijf (zaagblad):




Ook hiermee kun je zonder al te veel moeite sleuven zagen in een steentje. Is de steen klein genoeg, dan kun je hem doorzagen, is hij wat groter, dan kan de breker ook hier na het zagen zorgen voor het gewenste resultaat. Met name bij het kleiner maken van stukken van Lengenbach heb ik hiermee heel mooie resultaten gekregen.

Nadeel van de hier beschreven methoden is natuurlijk dat je steentjes aan heel wat trillingen blootgesteld worden. Dat levert uiteraard het risico op dat kristalletjes op je specimen breken. Ik heb dat inderdaad zien gebeuren, maar meestal is er geen of verwaarloosbare schade. Voor je echter je kostbaarste exemplaren onderwerpt aan deze Spartaanse methoden zou ik eerst de nodige ervaring opdoen met tamelijk waardeloos materiaal!

Een paar waarschuwingen nog:

• voorzichtigheid is zeer geboden. De beschreven apparaten kun niet alleen stenen bewerken maar ook je handen! In principe moet je de te bewerken steen eerst heel goed vastzetten voor je met een haakse slijper of je Dremel aan de slag gaat
• een veiligheidsbril is uiteraard vereist!
• bij bewerkingen waarbij stof vrijkomt is een masker voor neus en mond beslist aan te bevelen.