Tip van de maand
nuttige wenken en praktische tips voor de mineralenverzamelaarvoor vragen of suggesties, email tips@minerant.org
tip 24: Kleine kristallen bestuderen
een tip van Herwig Pelckmans, bewerkt door Paul Mestrom
Heel kleine kristalletjes en hun vlakjes bestuderen is soms heel lastig. Tussen je vingers zie je maar weinig en het kristal draaien valt ook niet mee. Zo krijg je dus niet te zien wat je zou willen zien. Leg je het op een microscopeerglaasje of iets dergelijks, dan wordt het niet veel beter. Het kristalletje draaien gaat dan nog lastiger en voor je het weet valt het eraf, bij voorkeur tussen het gruis dat “toevallig” op de grondplaat van je microscoop ligt.
Enige tijd geleden kwam Herwig met een mooi idee op de proppen: monteer het kristalletje op de top van een naald. Zo’n naald kun je gemakkelijk vasthouden en draaien onder de microscoop, zodat je alle vlakjes netjes kunt bestuderen.
Het idee bleef “op de plank” liggen tot ik zelf weer eens een los kristalletje wat beter wilde bestuderen. Eerst wat gepruts met dat kristalletje tussen duim en wijsvinger, vervolgens op een microscopeerglaasje gelegd en tot slot enige niet voor publicatie geschikte termen toen het kristalletje verdween tussen het gruis op de grondplaat van mijn microscoop….
Gelukkig vond ik het kristalletje toch terug en herinnerde ik me Herwig's tip. Ik monteerde het met wat kit (dezelfde die ik gebruik voor het monteren van steentjes in doosjes) op een naaldje en bekeek het kristalletje onder de microscoop. Op die manier ging het manipuleren al beter, maar nog niet ideaal. Mijn hand is niet vast genoeg om het kristalletje zo stil te houden dat je het bij 50x vergroting nog goed kunt bestuderen.
Toen ik vervolgens het magnetische houdertje voor micromounts op mijn bureau zag staan, bedacht ik dat die naald met mijn kristalletje daar wel eens heel goed op zou kunnen blijven zitten en dan ook nog in alle richtingen heel goed draaibaar zou kunnen zijn. Dit briljante idee bleek echter niet te werken! De draaibaarheid van de naald was zeer beperkt door het magneetveld. Een oplossing voor dit probleem was het vergroten van de afstand tussen naald en magneet. Ik deed dat door een ijzeren ringetje met kit in een micromount-doosje te bevestigen en de naald met kit daar weer op.
Bij een volgende versie gebruikte ik geen naald maar een spijker voor de montage van het kristalletje. De kop van de spijker is immers bruikbaar als “een handig handvat” om het kristalletje in de gewenste positie te draaien. Op de foto hierboven zie je hoe de opstelling er uiteindelijk uitzag. Ze werkt prima en is ook bruikbaar voor het positioneren van micro’s voor fotografie.
Wat de montage van het kristalletje betreft: ik heb de kit voor micromounts gebruikt. Die blijft elastisch en het kristalletje kan dus, zeker als het warm is, gaan bewegen. Daarom zou je kunnen overwegen om een lijm te gebruiken (b.v. contactlijm, secondenlijm, …). Bepaalde lijmen hebben echter als nadeel dat je kristalletje dan niet meer los te halen is.
Uiteraard valt er op mijn uitwerking van “kristalletje op naald” nog veel meer te variëren. Suggesties verneem ik graag via e-min.
Aanvulling van Jacques Feijen (waarvoor dank!):
Jaren geleden heeft Günther Blaß mij eens laten zien hoe je microkristallen kunt meten.
Je gebruikt een satéstokje. Iets waarop je het stokje kunt laten rusten en ronddraaien. Aan de achterkant bevestig je een gradenboog die 360 graden meet. Aan de voorkant van het satéstokje bevestig je een micromountje of een klein kristalletje waarop je wilt gaan meten. Door een lichtbron naast de microscoop te plaatsen (liefst een puntlichtbron) en aan het schijfje te draaien, zal je op een gegeven moment een vlak van het kristal heel fel zien gaan oplichten. Je controleert dan op je gradenboog bij welke meting dat gebeurt. Stel bijvoorbeeld 10 graden. Dan draai je verder met je gradenboog tot het volgende vlak heel fel oplicht. Je leest dan het verschil af tussen beide metingen, en weet dan precies de hoek tussen de twee aangrenzende vlakken van het kristal. Enzovoorts.
Op die manier leer je vrij nauwkeurig vast te stellen tot welk kristalsysteem een kristal behoort. Het zal je determinatie dus ook een stuk makkelijker maken, en je verkrijgt een steeds beter inzicht tot welk kristalsysteem een kristal behoort.
Onderstaand tekeningetje verheldert dit verhaal wellicht:
