Tip van de maand

nuttige wenken en praktische tips voor de mineralenverzamelaar
voor vragen of suggesties, email tips@minerant.org

Tip 38: roestvast staal en pyriet

een tip van Paul Mestrom


Een tijdje geleden reinigde ik een aantal pyrietkristallen afkomstig van Peru in mijn ultrasoonbad. Zoals wel vaker gebeurt kleurde het waswater grijs-geel-groenachtig. De specimens werden zorgvuldig gespoeld met water, en ik spoelde ook het inhangbakje van mijn ultrasoonbad even uit, maar blijkbaar niet zorgvuldig genoeg (of was ik het vergeten?). Een dag later bleek de binnenkant van het inhangbakje helemaal bruinachtig verkleurd. Ik heb de oxidelaag moeten wegpolijsten met een schuurmiddel om min of meer van de sporen van de agressieve vloeistof af te geraken.

Sommige pyrietspecimens bevatten blijkbaar nog voldoende vrij zwavelzuur en andere schadelijke verbindingen om de passivatielaag van een inox-oppervlak aan te tasten. De ultrasone golven werken dan nog op twee manieren om je inhangbakje zo efficiënt mogelijk naar de verdoemenis te helpen: eerst en vooral zuigen ze als het ware de sporen zwavelzuur (en andere kwalijke ionen) uit het specimen in het water, en daarenboven versnellen ze nog de corrosieve actie op de tankwand, doordat ze helpen bij het plaatselijk snel oplossen van de passivatielaag.

Een nog veel erger fenomeen met dezelfde oorzaak is putcorrosie (in het Engels pitting corrosion), al dan niet gecombineerd met oppervlakte-corrosie. Putcorrosie wordt, net zoals het hogervermelde probleem, ook veroorzaakt door zuren en o.a. chloride-ionen (samen met een aantal andere factoren) die de passivatielaag (de beschermende oxidelaag van een paar tientallen nm dik) heel plaatselijk sterk aantasten en dan zorgen voor een soms onomkeerbare kettingreactie met verkleuring, al dan niet gevolgd door verdere corrosie die zelfs gaatjes in je inox kan maken.

Als je na het reinigen van pyrietspecimens niet heel goed oplet en je inox-spoelbak niet zorgvuldig proper maakt, is de kans reëel dat corrosie optreedt op plaatsen rond achtergebleven kleine fragmentjes van pyriet. Dat is zichtbaar als kleine bruinachtige plekjes.

Putcorrosie komt helaas heel vaak en soms op vrij grote schaal voor in industriële installaties, maar dan vooral in combinatie met ijzer-vretende bacteriën (microbiële corrosie), die zwavelzuur afscheiden. Als die beestjes in een of ander randje (bvb. flenzen) van het inox-materiaal hun intrek nemen ontstaat gegarandeerd de gevreesde putcorrosie, die dan meestal niet meer te stoppen is en vervanging van het gedeelte van de pijpleiding in kwestie onvermijdelijk maakt. De boosdoeners zijn vooral Thiobacillus ferrooxidans en Leptospirillum ferrooxidans, maar er zijn nog tal van andere rotzakjes die roestvast staal via een aantal verschillende mechanismen kunnen aantasten.

Wie meer details wil weten over het mechanisme van dergelijke interessante, maar niet-zo-leuke corrosiefenomenen kan eens grasduinen op het internet, met als zoektermen bvb. 'pitting corrosion', microbial corrosion' en 'microbiological influenced corrosion' (MIC).

Advies : wanneer je pyrietspecimens (of pyriethoudende specimens) reinigt, vermijd dan langdurig contact in vochtige omstandigheden met gelijk welk type inox-oppervlak (gootsteen, US-bad), en wees je ervan bewust dat zelfs microscopisch kleine achtergebleven pyrietdeeltjes catastrofaal kunnen zijn in termen van putcorrosie. Reinig dus alle inox-oppervlakken die in aanraking zijn geweest met de pyrietspecimens of het waswater heel grondig, met een goed (neutraal) detergent en spoel na met veel water. Zorg er vooral voor dat nergens in de gootsteen (bvb. in een rand aan de uitloop) pyrietdeeltjes achterblijven.

En bij uitbreiding geldt deze goede raad ook voor het reinigen van tal van andere sulfidemineralen, zoals bvb. pyrrhotiet, alle specimens die sulfiden (kunnen) bevatten en a fortiori voor pyrietspecimens die al van bij den beginne de gevreesde 'pyrietziekte' vertonen.