Tip van de maand

nuttige wenken en praktische tips voor de mineralenverzamelaar
voor vragen of suggesties, email tips@minerant.org

Tip 45: grote stenen breken met de “botte klop”

een tip van Paul Mestrom


In de vorige tip ging het om het breken van heel kleine steentjes.
Nu zijn grotere brokken aan de beurt.

Bij het verzamelen van mineralen in de Alpen of in een steengroeve gebeurt het regelmatig dat een stuk ter plekke niet kleiner gemaakt wordt om te voorkomen dat te veel moois stuk gaat of verloren raakt. Dat kleiner maken, formatteren of breken moet dan vaak thuis geburen.

Voor wie een grote hydraulische breker heeft, is dat uiteraard geen probleem. Zo’n ding is best duur, neemt veel plaats in beslag en wordt meestal relatief weinig gebruikt. Daarom hebben de meeste verzamelaars zo’n apparaat niet.

Hoe krijg je zo’n grote brok dan toch klein zonder het mooie deel dat je in je verzameling wil hebben, te beschadigen?

Een kleine waarschuwing vooraf: werk altijd met handschoenen en een bril!

Er zijn verschillende methodes die afhankelijk van de situatie in te zetten zijn.
In alle gevallen blijft het risico dat de steen niet op de gewenste manier breekt aanwezig!

Veel manieren zijn gebaseerd op de “botte klop”, die zelfs een ervaren beroeps als Toni Imhof (lit. 1) aanbeveelt voor bepaalde situaties.
Aannemend dat je rechtshandig bent neem je het te breken stuk in je (gehandschoende!) linker hand en geeft er met een 1½ kilo hamer een stevige dreun op. Er is een gerede kans dat de steen precies zo breekt als je wil. In de steen aanwezige holtes vallen op die manier vaak als vanzelf open.

Bij stenen die daar te groot voor zijn, kun je de steen ergens stabiel op de grond leggen en er dan een dreun op geven. Dat “stabiel ergens op de grond leggen” is helaas niet zo eenvoudig.
De eerste keuze is “natuurlijk” het gazon. Sla je dan op de steen, dan is de kans groot dat die daar lekker diep in zakt zonder te breken. Je krijgt dan een gazon met een gat erin en een steen die aan de onderkant vol gras en aarde zit.
De tweede optie zijn de tegels, niet van de woonkamer, maar van het tuinpad. Vaak is het echter niet eenvoudig de steen daar in een geschikte positie op te leggen. En sla je dan hard op die steen, dan is het bepaald niet denkbeeldig dat niet de steen breekt, maar de tegel van het pad. Als dat niet gebeurt is er altijd nog een grote kans dat de tegel van het pad ernstig beschadigd raakt.

Ontevreden over dergelijke resultaten zocht ik een alternatief.
Dat werd uiteindelijk een aambeeld.

Op mijn werkbank staat een ijzeren aambeeld van ongeveer 6½ kilo. Dat leg ik buiten op de aarde. De te breken steen houd ik met mijn gehandschoende linkerhand op dit aambeeld zodat ik er met mijn hamer een flinke dreun op kan geven. De foto hierboven geeft daar een beeld van. Heel vaak levert dat het gewenste resultaat op. In de Alpen of in een steengroeve gebruik ik vaak een grote steen als aambeeld.

Als vooraf al te zien is hoe de steen zou moeten breken, dan kan de plaats van de gewenste breuk al op de scherpe kant van het aambeeld gehouden worden. De kans dat de steen op die plek breekt is dan redelijk groot.

Als de steen te groot is voor deze bewerking of het lukt om een andere reden niet op deze manier, dan is een ander, min of meer geïmproviseerd aambeeld een optie.
Uit het bos heb ik een stuk boomstronk meegenomen met een holte waar menig steen probleemloos in een geschikte positie in gelegd kan worden.
Daar kan dan rechtstreeks met de hamer een “botte klop” op gegeven worden. Mijn gehandschoende linker hand leg ik daarbij toch wel op het deel van de steen waar ik niet op sla om hem enigszins stabiel in de gewenste positie te houden en om het wegvliegen van brokstukken tegen te gaan.

Behalve de “botte klop” kennen we natuurlijk ook nog de “gerichte klop” met een steenbeitel.
Ook daarvoor moet de steen in een geschikte stabiele positie gelegd worden. Ook hier zijn het gazon en de tegels van het tuinpad niet zo geschikt. Ook het aambeeld werkt dan vaak niet, maar mijn boomstronk in veel gevallen wel.

Tot slot: vele handen maken licht werk!
Als je het niet alleen doet maar iemand anders houdt de steen in de gewenste positie, dan gaat het allemaal een stuk gemakkelijker, vooral als de steen op een aambeeld in positie gehouden moet worden.

Veel succes, en net als bij de vorige tip:
handige suggesties ter aanvulling van dit verhaal zijn welkom!

Literatuur:
1. Toni Imhof, Kristallsuche, 2011, Valmedia AG, 3930 Visp/Wallis, CH