Tip van de maand

nuttige wenken en praktische tips voor de mineralenverzamelaar
voor vragen of suggesties, email tips@minerant.org

Tip 67 Thuis vinden 2: gebruik je bronnen goed

een tip van Paul Mestrom

Geel-groene bolletjes van atelestiet met groen-blauwe mixiet, bb 3,8 mm
Schmiedestollenhalde, Wittichen, Schwarzwald, Duitsland.

Thuisgekomen na een verzamelexcursie worden de mooie vondsten meestal snel verwerkt en in de verzameling ingepast. Aan het feit dat er bij de mooie mineralen die het eerste opvallen ook nog heel wat andere, vaak veel zeldzamere mineralen zitten, wordt vaak weinig of geen aandacht besteed. Dat is jammer! Door de beschikbare bronnen goed te gebruiken, kun je vaak nog heel wat moois ontdekken. Bij die bronnen denk ik dan in de eerste plaats aan:

• tijdschriften
• boeken
• internet (en met name mindat)

Tijdschriften: de teksten goed lezen
Veel verzamelaars zijn geabonneerd op een of meer tijdschriften. Daarin worden vindplaatsen vaak uitgebreid beschreven. Zo was ik lang geleden (voor we internet hadden!) lange tijd geabonneerd op het Duitse tijdschrift “Der Aufschluss”. Over de fameuze Schmiedestollenhalde bij Wittichen stond daarin een heel uitgebreid artikel met foto’s. Die waren toen nog van matige kwaliteit en ten dele zelfs in zwart-wit! Daar schoot je wel wat, maar toch niet zo heel veel mee op. Veel voorkomende mooie mineralen als erythriet, mixiet, zeuneriet en heinrichiet vielen snel op, maar bij veel andere mineralen had je al snel geen idee hoe het er uit zou moeten zien. Bij één mineraal viel me bij de zoveelste lezing van het artikel een kleine opmerking op: “wird leicht übersehen” oftewel: het valt niet zo op, je kijkt er gewoon langs. Het ging om geel-groene bollletjes van atelestiet, een bismuth-houdend arsenaat: Bi₂(AsO₄)O(OH). Het komt daar vooral voor bij andere bismuth-mineralen. Het meest opvallende daarvan is mixiet, ook een bismuth- houdend arsenaat: BiCu₆(AsO₄)₃(OH)₆ · 3H₂O. Atelestiet beschouwde ik als een zeldzaam curiosum dat ik waarschijnlijk niet zou vinden, maar toen de tekst “wird leicht übersehen” goed tot me doordrong, ging ik alle stukken met mixiet nog eens echt goed bekijken. Tot mijn verbazing zal op vrijwel elk stuk ook atelestiet! De foto hierboven zie je de bolletjes samen met mixiet. Later vond ik ook nog atelestiet in mooie kristallen, zoals op de foto onderaan deze tip te zien is. Helaas zijn die behoorlijk zeldzaam!

De paragenese
In boeken en tijdschriften wordt vaak uitgebreid stilgestaan bij de paragenese. In de beschrijving daarvan lees je welke mineralen veel samen voorkomen. Bij mindat lees je daar weinig over, maar de foto’s verraden vaak wel het nodige. Informatie over de paragenese kan je niet alleen achteraf, maar ook in het veld helpen. Zo is het in de Alpen vaak nuttig de omgeving van plekken waar hematiet zit, goed te bekijken. Daar vind je vaak andere mineralen als rutiel, anataas, titaniet en monaziet. Zie je op een gevonden stuk een mineraal dat je niet meteen herkent, bestudeer dan zeker wat er te vinden is over de paragenese van de andere mineralen op dat stuk.
In de Eifel zijn in groeves als de Graulai vaak spleten te vinden met mineralen als nephelien en pyroxeen. Ook al zie je het niet meteen, vaak zitten daar heel veel andere, veel zeldzamere mineralen bij. Perowskiet zit er heel vaak bij en als je iets wits ziet, pak dan het lijstje zeolieten uit deze paragenese er eens bij!

Eigenschappen van mineralen
Bij het determineren van mineralen maak je gebruik van de eigenschappen van mineralen. In beschrijvingen van vindplaatsen in tijdschriften, wordt daar vaak maar weinig aandacht aan besteed. Veel meer informatie vind je:

• op internet, met name bij mindat  https://www.mindat.org/
• in boeken
• Bernard en Hyrsl: Minerals and their localities
• Dana’s system of Mineralogy (7e en 8e druk samen zijn zeer waardevol!)
• V. Goldschmidt: Atlas der Kristalformen (liefst in boekvorm, maar ook digitaal beschikbaar)
• Tschernich: Zeolites of the world
• Handbook of Mineralogy van Anthony et al, gratis op het web te raadplegen:
   http://www.handbookofmineralogy.org/index.html

Waar je zoal op kunt letten vind je onder andere heel goed beschreven in het boek van Paul Tambuyser: Mineralogie voor verzamelaars.
Verder kunnen de andere tips op deze website je wellicht ook verder helpen.

Tot slot
Onze bibliotheek bevat een ongekend aantal boeken en tijdschriften! Op onze website staat wat er zoal aanwezig is:
https://www.minerant.org/MKA/bibliotheek.html
Ook in het archief staan veel nuttige boeken:
https://www.minerant.org/MKA/archief.html
Het loont de moeite er eens grondig naar te gaan kijken.

Veel succes !


Atelestiet kristallen tot 0,3 mm
Schmiedestollenhalde, Wittichen, Schwarzwald, Duitsland