Mineraaltje met een verhaaltje

maandelijkse rubriek met een merkwaardig verhaal over een mineraalspecimen
voor vragen of suggesties, email verhaaltje@minerant.org

koperdendrieten

Foto's Paul Van hee, verhaal Paul Tambuyser


koperdendrieten in gips, Twin Buttes Mine, Pima County, Arizona, USA
beeldbreedte 1,6 mm


Begin december 2018 stuurde Paul Van hee enkele bijzonder mooie foto’s van koperdendrieten naar de discussielijst van de werkgroep mineralenfotografie van de MKA. Het was o.a. de foto hierboven van een aantal minuscule dendrieten van gedegen koper in gips afkomstig van de Twin Buttes Mine, Pima County, Arizona, USA.
Dit soort koperdendrieten kwamen me bekend voor en toen ik de foto van het specimen in zijn doosje zag, wist ik het zeker; dat was een MM (=micromount) die ik begin jaren ’70 aan Albert Van hee, Paul’s vader, had gegeven. Ik had me toen een tijdje bezig gehouden met het monteren van MM’s.

 
specimen in MM-doosje klaar om gefotografeerd te worden
ruw stukje gips met koperdendrieten, 6x5x1 cm

De koperdendrieten zaten in een massief stukje gips en door het onregelmatige oppervlak van het gips kon je de dendrieten maar moeilijk bekijken. Om ze onder de microscoop goed te kunnen zien, moest het gips gespleten worden. Dat was vrij simpel gezien de perfecte splijting van dit mineraal. Om het splijtvlak mooi doorzichtig te maken, had ik het voorzien van een dun laagje Rhenohistol (een synthetische Canadabalsem) waarvan de brekingsindex (1,52) nagenoeg gelijk is aan die van gips en bijgevolg alle oneffenheden en krasjes doet verdwijnen.
Vervolgens heb ik het op een stukje kartonpapier gekleefd en op een glazen labostaafje in een MM doosje gedaan. Mijn doel was om alle MM’s die ik maakte op eenzelfde hoogte te monteren zodat het herfocusseren bij het bekijken van diverse MM’s tot een minimum beperkt kon blijven. Door gebruik te maken van op maat gesneden labostaafjes kon ieder mineraaltje op de juiste hoogte (= in focus) gemonteerd worden. Wel een tijdrovend klusje trouwens.

Wat deze dendrieten zo bijzonder maakt, is dat ze wel erg fragiel zijn en dan fragiel in de mechanische zin (vervorming) maar evengoed in de chemische zin (oxidatie). Het gips waarin ze zijn ingebed, beschermt ze tegen vervorming en beschadiging en vrijwaart ze evenzeer van oxidatie zodat ze er nog mooi glanzend uitzien. Op de foto’s is wel te zien dat op plaatsen waar dendrieten aan de oppervlakte van het gips komen sommige toch door oxidatie verkleurd zijn.

Morfologisch zijn de dendrieten op te vatten als een aaneenschakeling van vrijwel identieke kristalletjes en dat in bepaalde kristallografische richtingen. Koper kristalliseert uit in het kubisch stelsel en de meest voorkomende vormen voor dit mineraal zijn: kubus, dodecaëder, tetrahexaëder, octaëder en natuurlijk ook combinaties van deze vormen. Op de foto’s is het niet vast te stellen welke vorm(en) aan de individuele kristalletjes van de dendrieten aanwezig zijn (daarvoor zouden we nog sterkere vergrotingen nodig hebben). Onderstaande figuur (uit Sadebeck, 1876) illustreert wel mooi de morfologie van dendrieten die opgebouwd zijn uit kleine kubusjes; de dendrieten volgen bepaalde kristallografische richtingen en in de onderste figuur zien we linksonder hoe een dendriet-arm zich verder kan vertakken.


Voor wat extra informatie over de vindplaats, zie Mindat.

Referentie:
Rose-Sadebeck’s Elemente der Krystallographie, Zweiter Band.
Angewandte Krystallographie, A. Sadebeck, Berlin, 1876


koperdendrieten in gips, Twin Buttes Mine, Pima County, Arizona, USA,
beeldbreedte 1,5 mm