Mineraaltje met een verhaaltje

maandelijkse rubriek met een opmerkelijk verhaal over een mineraalspecimen
voor vragen of suggesties, email verhaaltje@minerant.org

Voetstappen rijken ilmeniet aan

Foto's en verhaal Erik Vercammen


ilmeniethoudend zand op het strand bij Ploumanac’h, Bretagne, Frankrijk
beeldbreedte bij benadering twee meter

De intrusie van roze graniet rond Ploumanac’h in Bretagne is een vakantie waard: prachtige kusten en verweringsvormen van graniet, granietgroeves, stranden, oude gesteentes (2 miljard jaar) in de buurt, en de kans om zelf mineralen te zoeken (en nog beter, zelfs te vinden).
Uiteraard vormt het doornemen van geologische literatuur een goede voorbereiding op de vakantie, en het boek “Minéraux de Bretagne” door L. Chauris (2014 bij Les Editions du Piat) is daarbij zeer waardevol. Het is wel per mineraal en niet per vindplaats georganiseerd, wat zoeken soms moeilijk maakt: daarom is vooraf doornemen en aantekenen aangewezen.
In dat boek staat een voor ons zeldzaam mineraal vermeld, namelijk ilmeniet. Volgens de beschrijving maakt dat 80% uit van de zware mineralen in de Baie de Sainte-Anne, gelegen tussen Trégastel en Ploumanac’h. Nu is ilmeniet geen mineraal voor een granitische omgeving, maar in de baai komt een intrusie van gabbro aan de oppervlakte: die is tegelijk geïntrudeerd met de graniet, zonder te mengen, net zoals olie en water niet mengen. Dat gabbro bevat wel ilmeniet, en bij de verwering daarvan komen er korrels daarvan vrij. Er zit weinig stroming in de baai, en de zware mineralen hopen zich op langs bepaalde delen van de stranden. Daar vormen ze een zwart zand, zoals op de foto is te zien.
Maar de foto toont nog een ander verschijnsel: de voetstappen die gezet zijn in dat ilmeniethoudende zand, worden als het ware rondom afgetekend. Dat komt omdat er rond de voetindruk zand wordt opgehoogd. Die richeltjes zijn hoger en dus vangen ze meer wind dan het vlakke zand. Die wind blaast eerst de lichte deeltjes weg: dat zijn de zandkorrels, en het zwaardere ilmeniet blijft achter en wordt zo aangerijkt.
Zie ook het artikel over ilmeniet in Geonieuws van juni 2020, waarin deze vindplaats wordt vermeld.