Mineraaltje met een verhaaltje

maandelijkse rubriek met een merkwaardig verhaal over een mineraalspecimen
voor vragen of suggesties, email verhaaltje@minerant.org

KYANIET VOOR INTERESSANTE KERAMIEK

Een verhaal van Erik Vercammen


Kyaniet, 7x4x2 cm, Demirci districtn Manisa provincie, Turkije

De meeste keramiek verwerkt klei(soorten) tot dakpannen en bakstenen, ofwel tot aarde- en vaatwerk. Maar er bestaat ook een gespecialiseerde keramiek die uiteraard speciale grondstoffen vereist, bv andalusiet voor autobougies (ook de trimorfe mineralen kyaniet en sillimaniet worden hiervoor gebruikt): hiervan ligt er een grote ontginning in Bretagne, meer bepaald de Guerphalès groeve bij Glomel. Daar heeft een granietintrusie de schisten verhit, waardoor er uit de voormalige kleilagen andalusiet werd gevormd.

Tijdens de reis naar Turkije voor mineralen en cultuur in 1989 stond er een bezoek aan zo’n fabriek van speciale keramiek op het programma, meer bepaald in Çan. We mochten daar vrijelijk zoeken in de voorraden grondstoffen: op zo’n manier kunnen sorteren en uitkiezen is al eens iets anders dan te velde moeten opsporen en uithakken. Het nadeel hiervan was wel dat we zo de juiste vindplaats niet kenden, alleen de streek waar de diverse grondstoffen vandaan kwamen.

Er lagen o.a. grote massa’s zuiver witte kaoliniet en halloysiet, maar die waren alleen goed om een referentiestukje mee te nemen. Veel interessanter was de kyaniet: blauwe stengels en latjes, die samen met biotiet in kwarts zaten. Deze kristallen waren oorspronkelijk door regionale metamorfose gevormd als rechte stengels, maar nu waren ze gekromd en verbogen: dat betekent dat ze door tektonische krachten erg vervormd zijn.

Wat ook veel aandacht kreeg was de voorraad wollastoniet, die daar lag als grondstof voor hoogspanningsisolatoren. Het waren lange sneeuwwitte vezels, maar sommige stukken bevatten andere mineralen: grijsgroene vesuvianiet en bruine granaat van de reeks grossulaar-andradiet. Dat mineralengezelschap is kenmerkend voor een “skarn”: dat is een mineralengezelschap dat gevormd wordt waar heet graniet binnendringt in kalksteen en daarmee reageert en nieuwe mineralen vormt. Er ontstaan vooral silikaten met calcium, ijzer en aluminium, zoals epidoot, granaten, vesuvianiet, met daarbij soms interessante verertsingen zoals van scheeliet of magnetiet. In holtes van het skarngesteente zijn soms mooie kristallen te vinden, dikwijls bedekt met calciet: die wegetsen kan mooie kristallen blootleggen. Hierbij een foto van een stuk dat zo behandeld is: naast granaat en epidoot ook bevat het ook aktinoliet en kleine titaniet.


wollastoniet enz: 7x4x4 cm, Kepsut district, Balikesir provincie, Turkije