Tip van de maand

nuttige wenken en praktische tips voor de mineralenverzamelaar
voor vragen of suggesties, email tips@minerant.org

Tip 42: chemisch reinigen deel 6: bier of ...

een tip van twee Paulen (M en Vh)


Tijdens D-day van 2018 gaf Paul Van hee een boeiende en leerzame presentatie over het reinigen van mineralen. Daarbij kwamen ook methoden aan de orde om door gasontwikkeling loszittend vuil van een micromount als het ware weg te blazen.
Met name bij kwetsbare mineralen met fijne naaldjes is dat heel handig.

Een van die methoden staat ook beschreven in tip 34.

Nieuw was de presentatie van koolzuurhoudende drank voor dit doel.
Zoals iedereen wel weet ontstaan er, als je bruiswater in een glas giet, belletjes op het oppervlak van het glas. Paul demonstreerde dat dit ook zo gaat op het oppervlak van een mineraal. Daar kan zo dus loszittend vuil van weggeblazen worden.

Bij bruiswater zijn de gasbellen vrij groot en daardoor is de effectiviteit van deze methode beperkt. Dat leidde voor Paul Van hee tot de zeer logische volgende stap: gebruik bier!. Ter illustratie dompelde hij een mooi stuk in een glas Duvel. Het effect was bewonderenswaardig goed te noemen.
Bij het publiek in de zaal waren verschillende emoties herkenbaar.
Enerzijds waren er de positieve van verwondering en bewondering.
Anderzijds was er ook afgrijzen over het voor sommigen zelfs aan misdadigheid grenzende misbruik van dit kostelijk Belgisch erfgoed.

Korte tijd later was ik (Paul M) op bezoek bij Simon van Opstal, een van mijn mineralenvrienden. Die had prachtige natroliet meegebracht van een vakantie op Cyprus. Helaas zat die vol met fijne stof- en klei-deeltjes. Vol overgave begonnen we ze te reinigen met bruiswater, maar de resultaten vielen eigenlijk niet mee. Toe Simon na mijn vertrek later die avond genoot van een glaasje cola, zag hij dat de belletjes die de cola produceerde veel kleiner waren dan die van het bruiswater. Dus dompelde hij ook een stukje natroliet in de cola en het resultaat was prima!

Nadat ik dat gehoord had probeerde ik het thuis ook. Ook bij mij waren de resultaten prima. Niet verwonderlijk, want dat de gasontwikkeling bij cola stevig kan zijn is algemeen bekend door de experimenten met mentos in cola... (zelf thuis doen is niet aan te raden zonder de nodige veiligheidsmaatregelen!)

Het resultaat van de zo gereinigde (en voorheen echt heel vuile) natroliet zie je hieronder.
Overigens: goed afspoelen en naspoelen met demi-water is bij deze behandeling uiteraard wel noodzakelijk!

Cola of cola-light?
In cola zit veel suiker. Resten daarvan kunnen gemakkelijk in of op het gereinigde steentje achterblijven. Dat vinden schimmels wel aantrekkelijk. Voor verzamelaars is het minder leuk. Bovendien worden sommige delen van de steen zo wellicht wat plakkerig, zodat nieuw vuil er gemakkelijk op blijft plakken. Ook daar worden verzamelaars niet blij van.
Daarom adviseer ik cola-light te gebruiken.

Natroliet, Avhellero (Avhellero), District Larnaka, Cyprus,
beeldbreedte 1 cm, gereinigd met cola-light
Vondst Simon van Opstal, foto en collectie Paul Mestrom


Aanvulling, naar aanleiding van reacties van lezers:

Sommige soorten cola bevatten behalve fosforzuur ook citroenzuur.
Dit zuur is zwakker dan fosforzuur en zal daarom waarschijnlijk niet voor extra complicaties zorgen.

Als je in detail wil weten wat er precies gebeurt, dan wordt het best ingewikkeld.

Allereerst is er de gasontwikkeling zelf.
Die wordt veroorzaakt door het opgeloste koolzuurgas.
De grootte van de bellen die ontstaan wordt o.a. bepaald door het oppervlak van de stof (het mineraal) waarop ze ontstaan en de andere stoffen die opgelost zitten in het reagens (de cola, het bruiswater, bier, . . . .).
Ook de zuurgraad van de oplossing speelt een rol. Die wordt weer bepaald door de andere zuren in het reagens (bij cola vooral fosforzuur).
De snelheid waarmee ze ontstaan is vooral afhankelijk van het oppervlak van het mineraal en de zuurgraad.
Dan is er nog de mogelijke aantasting van het mineraal. Die wordt meestal vooral bepaald door de zuurgraad. Logischerwijze is cola met zijn door het fosforzuur lage pH daarbij "gevaarlijker" voor het mineraal dan dan bier of bruiswater.

Er valt vast nog veel meer over te zeggen, maar ik wil vooral adviseren pragmatisch naar de zaak te kijken: gewoon proberen en zien wat in een bepaalde situatie het beste werkt!
Daarbij geldt natuurlijk ook de “eeuwige” regel: eerst testen met “waardeloos” materiaal!